مقاله تاریخچه سنگتراشی

سنگتراشی

سنگتراشی‌ در ایران قرنها قبل از میلاد مسیح، با تهیه لوازمی‌ جهت شکار حیوانات و وسایل‌‌اولیه زندگی‌ آغاز شده و بتدریج‌ به‌ اوج‌ رونق‌ و شکوفائی‌ خود رسیده است‌.‌

باز یافته های باستانی‌ از جمله اشیائی‌ که‌ از حفاریهای تپه یحیی واقع‌ در کرمان بدست‌ آمده ‌موید آن است‌ که‌ پیشینه این‌ صنعت به‌ 4500 سال پیش از میلاد می‌رسد و کشف این‌‌ظروف‌ نشانگر آن است‌ که‌ در آن ایام تراش اشیا مختلف مصرفی‌ و تزئینی از سنگ سبز در‌کرمان رواج داشته که‌ البته هنوز هم‌ این‌ نوع سنگ استخراج و به‌ مشهد فرستاده‌ میشود.‌بطور کلی باید گفت که‌ سنگتراشی‌ در ایران قدیم‌ بیشتر به‌ تهیه وسایل‌ کشاورزی‌ و آلات و‌ابزار شکار و کندن پوست‌ حیوانات اختصاص داشته و لوازم‌ سنگی بدست‌ آمده از غار‌مسکونی‌ کمربند یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که‌ متعلق به‌ 11000 تا 8000 سال قبل از‌میلاد مسیح می‌باشد نیز دلالت‌ بر همین امر دارد. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار‌باستانی‌ هم‌ نقش بسیار مهم و اساسی‌ داشته است‌. از جمله مهمترین‌ ابنیه تاریخی میتوان‌از کاخ های دوران هخامنشی 7 حجاری‌های دوره‌ ساسانی‌ و... نام برد. تخت جمید نمونه‌ بارزی‌ ‌از صنعت سنگبری دوره‌ هخامنشی است‌. بط‌وریکه از دو اتاق خزانه‌ تخت جمشید که‌ توسط‌‌هیات علمی موسسه یکاگو کشف گردید بیش از 600 ظرف سنگی سالم‌ و شکسته بدست‌‌آمد. از جمله این‌ ظروف‌ یک‌ جام پایه‌ دار سنگی است‌‌. ...

...

در بخشی دیگر از سنگ مزارها نقشهای برگزیده زندگی به یاری خیال و اندیشه سنگ تراش از شكل طبیعی رهایی یافته و به گونه ای «تزئینی ـ تجریدی» جلوه می‌كند. در بسیار از دهكده‌های پیرامون «كاشان» سنگ مزارهایی از این گونه دیده‌ام كه نقش«سرو» را ساده كرده‌اند و آن سادگی را با گل و برگهای تزئینی آراسته‌اند سنگ مزارهایش دهكده «مشكان» (4) و تكه‌ی شكسته یك سنگ مزار در«نیاسر (5)» از همین گونه است.

این سنگ مزارها با نیروی هنر آفرین استادانی ساخته شده است كه توانایی و كاردانی را به كمال رسانیده بودند نقش و نگار این مزار را از مرز ناپختگی گذشته و یادآور نقش و نگارهایی بهترین فرشهای دوره «صفویه» است. شاید به همین سبب باشد كه تاریخ اینگونه سنگ مزارها از همان دوره پیشتر نیست. آشكار است كه هنرمندان سنگ تراش در كار خود از نقش و نگارهای فرش نكته‌ها آموخته‌اند با این تفاوت كه بافنده قالی در كار بافتن آن نقش و نگارها سر و كارش با پشم یا ابریشم نرم و سبك است. ولی سنگ تراش با مرمر سخت و سنگین می‌جنگد. او سرانجام سركشی سنگ را به نیروی هنر پرداز ضربه‌ها رام می‌كند و نقش خیالش را در نقش سنگ جاودان می‌سازد.

وقتی نقش و نگار این سنگ مزارها را دیدم و به ویژه از آن هنگامیكه سنگ مزار «امیر اویس آل نوشروان» مبهوتم كرد. به این اندیشه‌ام كه چرا هنرشناسان كشورم از این رشته هنر بی‌خبر مانده‌اند و هنردوستان بی‌بهره. ...