مقاله جامعه مدنی، جامعه اطلاعاتی، جامعه اسلامی

جامعه مدنی، جامعه اطلاعاتی، جامعه اسلامی

مفهوم جامعة مدنی، به مثابه یك چارچوب فكری برای توصیف توسعه در جوامع نوین اروپایی و دیگر كشورهای صنعتی، سخن غالب در اندیشه های فلسفی و جامعه شناختی از قرن نوزدهم به بعد بوده است [“كین“ 1988a و 1988b ] . مثلا" “هگل“ اظهار كرد كه مفهوم “كشور“(1) شامل ارتباط مطلوب عناصر جامعه است و دغدغه های عمدة اعضای جامعه را در خود انباشته دارد. اما جامعة مدنی شامل دنیای آزاد فردی و علایق و فعالیت های گروهی است و وحدت میان این دو مفهوم سرانجام از طریق مؤسسات گوناگون صورت واقع خواهد گرفت [“فریدریش” 1953؛ “هگل” 1942].  بر این بستر،«كشور“ چیزی جدا از جامعه مدنی- جامعه ای دارای حكومت و قانون – است. اگر چه “ماركس” به تضاد بنیادین میان كشور و جامعة مدنی اذعان داشت، با این حال به تمایز نیان استنباط آرمانی یا انتراعی از كشور و صورت های واقعی آن قائل بود و ریشة آن ها را در “شرایط مادی حیات” می دانست [“چانگ” 1931؛ “ماركس” 1961]. از نیمة سدة بیستم، شاهد توسعة فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی، و به تبع آن دگر گونی در تقسیم بندی منابع كار، تولید، و اطلاعات بوده ایم. از این رو مفهوم نوینی- مفهوم جامعة اطلاعاتی به عنوان جامعة “پسا صنعتی”(2) – محور كانونی در تحلیل های توسعه ای بوده كه توسط “دانیل بل” (1973)، “یانجی ماسودا” 1981)، و دیگران به عمل آمده است. منظور از این كلام “تحقق جامعه ای است كه وضعیت عمومی شكوفندگی خلاقیت فكری انسان را، به میزان مصرف مادی ثروت، عینیت می بخشد”. [“ماسودا” 1981،3]. بنابراین بیان، ارتباط میان كشور، جامعه و فرد را تولید ارزش اطلاعاتی تعیین می كند، گونة كاملا" تازه ای از جامعة انسانی را پدید خواهد آورد. در اواخر سدةنوزدهم، مفهوم جامعه مدنی در جهان اسلام، به ویژه در خاورمیانه، به وسیلة افرادی كه فكر تجدد(3) را همراه با خط مشی مؤسسات غربی ترویج می كردند، رواج یافت. پالایش محدود شوندة مفهوم جامعه مدنی و مفهوم نظام نوین “دولت ملی” (4) با اندیشة اسلامی “امت” (جامعه سیاسی- مذهبی)، با جدایی ناپذیری سیاست و اخلاق از یكدیگر و با وحدت نیروهای معنوی و دنیوی رو در ور قرار گرفت. ...

...

جوامع اسلامی و رشد فن آوری های ارتباطی

در قلمرو اطلاعات و ارتباطات، فرهنگ و تمدن اسلامی در طی چهارده قرن اخیر [1] ، در ایجاد سه ركن عمدة ارتباطات انسانی، نقش مؤثر داشته است. این سه ركن عبارت اند از : 1) سطح بالای ارتباطات شفاهی، و نیز فرهنگی كه به موجب آن اطلاعات تولید و بر مبنای نفر به نفر منتقل می شود؛ 2) میزان بی سابقه ای از كتاب ها و دست نوشته های نگاشته و باز تولید شده،كه نشانگر یك عنصر روشنفكری در تاریخ انسانی، و تمامی شاخه های دانش است، و منجر به تعامل علمی، ادبی، هنری، و زبانشناختی گردیده؛ 3) اولین تلاش در تاریخ برای وحدت بخشیدن به فرهنگ شفاهی و مكتوب در یك چار چوب واحد از صنعتگری و مهارت. این[تأثیر]، موجب آن انقلاب علمی بود كه باید در اروپا و در عرصه هایی همچون پزشكی، اختر شناسی، ریاضیات، شیمی، و در چندین اثر روش شناختی و علمی در تاریخ، جمعیت شناسی، و جامعه شناسی دنبال می شد. مثلا" بهترین بیان فرهنگ و ارتباطات شفاهی در جوامع اسلامی را در قرآن،سنت و حدیث می یابیم. حفظ قرآن یك اقدام اطلاعاتی و ارتباطی همگانی است كه تاریخ درازی در همة جوامع اسلامی دارد و در همة كشورهای مسلمان به طور گسترده ای به آن عمل می شود، و پیوند جدایی ناپذیر میان شكل های شفاهی و نوشتاری ارتباطات است. با آن كه قرآن منبع و مبنای اصلی توضیح و استنباط اعمال و افكار اسلامی است، سنت نبوی از كرده ها و نظرات پیامبر بر گرفته، تنظیم و به شكل مكتوب ثبت شده است. سنت، همراه با با قرآن میزان هدایت است. كلمة “حدیث” اساسا" به معنی “گفته” و خبر یا روایتی است كه از پیامبر و اهل بیت او و امامان نقل می شود. حدیث تنها زمانی اعتبار دارد كه “اسناد” آن، بیانگر مجوعة ناگسسته ای از منابع موثق در یك ارتباط شفاهی یا مكتوب باشد. تحقیق و بررسی این ارتباط در كلیت آن “علم الحدیث” خوانده می شود. ...

...

مطالب:

جامعه مدنی، جامعه اطلاعاتی، جامعه اسلامی

نظریة وحدت طلبانة “ارتباط به مثابه زیستبوم”

ابعاد زیستبومی روابط بین المللی

جامعة مدنی و جامعة اطلاعاتی؛ اجتماع طلبی

جوامع اسلامی و رشد فن آوری های ارتباطی

جامعة اطلاعاتی و جامعة اسلامی

یادداشت ها

پی نوشت ها

منابع