پروژه مقایسه بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری

مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد باز نگری

. مقدمه:

    در هر جامعه­ای نیروی فعال و جوان بعنوان یكی از ذخایر و سرمایه­های آن جامعه محسوب و مطرح می­باشد و در عمل نیز چرخه­ی فعالیت­های مختلف پیكره اجتماع بطور مستقیم و غیرمستقیم متكی به نیروهای فوق است كه متاسفانه قشر وسیعی از جوانان و نوجوانان ما اكنون گرفتار سیگار شده­اند كه آنان را در كام خویش فرو می­برد و توان حركت و فكر را از آنان می­گیرد و هستی را از آن­ها ساقط میكند .

۱ - بالاترین رقم سنی معتادان در ایران را افراد ۲۷ - ۲۱ساله تشكیل می­دهند.

۲ - افرادی كه به انواع سیگار اعتیاد پیدا كرده­اند، اغلب اولین تجربه­شان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی با کشیدن سیگار شروع كرده­اند.

۳ - تشخیص رفتارهای آشكار دوره نوجوانی از رفتارهای ناشی از مصرف سیگار دشوار است.

۴ - نوجوانانی كه از بودن در خانواده­یشان احساس رضایت داشته­اند و روابط صمیمی بین اعضای خانواده وجود داشته­است، كمتر به دنبال سیگار، الكل و انواع مخدرها بوده­اند.

یكی از مشكلات عمده­ای كه نسل جوان جامعه با آن رو به روست، خطر گرایش به مصرف سیگار است. از آن جا كه مصرف این گونه مواد (انواع سیگارها، قرص­ها، مخدرها و...) در بین جوانان و نوجوانان رو به افزایش است، وظیفه والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی و آموزشی برای آگاه ساختن قشر جوان از عواقب مصرف سیگار به مراتب سنگین­تر از قبل می­شود. با توجه به این موضوع، والدین و مربیان باید سعی كنند با استفاده از روش­ها و آموزش­های لازم، بچه­ها را از همان دوران كودكی و پیش نوجوانی با آثار زیان بار مصرف سیگار و اثرات و پیامدهای ناشی از آن بر جسم و روان شان مطلع سازند.

به رغم نکوهش و مذمت در مضرات سیگار و هشدار محققان، پزشکان و کارشناسان بهداشتی و فعالیت رسانه‌ها در مورد این بلای خانمانسوز و قاتل خاموش، باز هم به وفور مشاهده می‌کنیم که افراد بسیاری در جامعه همچنان به کشیدن سیگار و دود کردن وجود خود مشغول هستند و هیچ توجهی به این هشدارها و علایم خطر ندارند و افراد دیگر را به این ورطه و منجلاب می‌کشند.

آیا می‌دانند که چرا سیگار می‌کشند و چه چیزی از کشیدن سیگار نصیب آن­ها می‌شود یا چه خسارات جبران‌ناپذیری به روح و جسم و اگر صاحب خانواده هستند به خانواده بیگناه آن­ها وارد می‌شود و جدای از این چه ضربه‌ای به افراد جامعه­ به خصوص نوجوانان، جوانان و قشر دانشجو که در حالت هشدار قرار دارد وارد می‌شود؟!

باید بدانیم که اگر راهکارهای پیشگیرانه و موثر در شیوع مصرف سیگار و سیگار در میان نوجوانان و جوانان در نظر گرفته نشود، همواره باید نگران عواقب به مراتب بدتری از این بلای خانمانسوز در میان نسل فردای جامعه باشیم!

افرادی كه نگرش­ها و باورهای مثبت و یا خنثی به سیگار دارند، احتمال مصرف و اعتیادشان بیش از كسانی است كه نگرش­های منفی دارند. این نگرش­های مثبت معمولاً عبارتند از: كسب بزرگی و تشخص، رفع دردهای جسمی و خستگی، كسب آرامش روانی، توانایی مصرف مواد بدون ابتلا به اعتیاد.

از آنجا كه محیط آموزشی بعد از خانواده، مهم­ترین نهاد آموزشی و تربیتی است، می­تواند از راه­های زیر زمینه ساز مصرف سیگار در نوجوانان باشد:

بی توجهی به مصرف سیگار و  فقدان محدودیت یا مقررات جدی منع مصرف در محیط   آموزشی، استرس­های شدید تحصیلی و محیطی، فقدان حمایت اساتید و مسئولان از نیازهای عاطفی و روانی به خصوص به هنگام بروز مشكلات و طرد شدن از طرف آنان. تحقیقات نشان می­دهند، افرادی كه به انواع سیگار اعتیاد پیدا كرده اند، اغلب اولین تجربه­شان را به صورت تفریحی و با کشیدن سیگار و در دوران نوجوانی كسب كرده بودند و به تدریج اعتیاد آنان، از حالت تفریح خارج شده و با تكرار و زیاد شدن میزان مصرف، معتاد شده­اند. گروهی دیگر از جوانان و نوجوانانی كه شروع به مصرف سیگار می­كنند، اظهار می­دارند كه برای فرار از مشكلات و مسائل زندگی روزمره و داشتن احساسی بهتر از احساس فعلی شان دست به این كار زده­اند.

1-2 . بیان مسأله:

    پدیده گرایش به سیگار بعنوان یكی از مهمترین آسیب‌های اجتماعی خاصه در میان نسل جوان توجه بسیاری از متخصصان و مسئولین، سیاسی فرهنگی، تربیتی و آموزشی بسیاری از كشورها را به خود معطوف ساخته است.

    در كشور ایران  به دلیل وجود بافت جوان جمعیتی این موضوع پیچیدگی خاص خود را یافته است. لذا شناسایی و تبیین درست آن برای یافتن ‌راه‌حلهای مناسب ضروری به نظر می‌رسد . اما از آنجایی این گروه نقش‌های متعدد و تعیین‌كننده‌ای در جامعه بعهده دارند، آسیب آنان حتی در میزان پایین لطمه‌های جبران ناپذیری فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره را بدنبال خواهد داشت؛ لذا اتخاذ برنامه‌های پیشگیرانه در مورد آنان از الویت بسیار برخوردار است.

بررسی مصرف سیگار در زمان حاضر از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. از یك طرف جمعیت جامعه­ی ایران جوان است و از طرف دیگر جوانان اصلی­ترین قربانیان مصرف سیگار هستند چرا كه جوانان به خاطر خصوصیات جوانی، آسیب پذیری بیشتری دارند چون پویا و جستجو گرند.

امروزه كارشناسان و صاحب نظران معتقدند كه در حال حاضر بحران مصرف سیگار و سیگار را در كنار 3 بحران یعنی((بحران نابودی محیط زیست، بحران تهدید اتمی و بحران فقر)) به عنوان مسئله روز در آمده است. طبیعی است كه حل این بحران و معضل و بلای خانمانسوز از عهده یك سازمان و یا چند مرجع، آن هم صرفاً با یك بر خورد قهری نه تنها خارج بوده بلكه نگرش یك بُعدی به مسئله است و وضعیت فعلی را بدتر خواهد نمود. به گونه­ای كه عمیقاً احساس می­شود تنها راه حل موضوع، خارج شدن از ((برنامه روزی)) و گام برداشتن در مسیر ((برنامه ریزی)) و ایجاد عزم ملی و بسیج همگانی در این راستا است. كسی نیست كه در خصوص مضرات و اثرات سوء سیاسی، اجتماعی و فرهنگی معضل سیگار که در قرن حاضر از مهمترین و دردناكترین معضلات بشری است آگاهی نداشته باشد. سیل خروشان مصرف سیگار بیرحمانه در مسیر حركت خود، كودكان، نوجوانان و جوانان و حتی سالخوردگان را طعمه قرار داده و علاوه بر متلاشی كردن كانون گرم و پاك خانوادگی سبب ناكامی در زندگی و تمایل بخودكشی و مرگ در آن­ها نیز می­گردد.

مشكل مصرف سیگار به عنوان یك پدیده مهلك كه نتایجش می­تواند اثرات بسیار سویی در زمینه­ های سیاسی، اقتصادی وفرهنگی جامعه داشته باشد در هر جامعه­ای مطرح است ومعمولاً گروهی كه در برابر این پدیده خطرناك بیش از سایرگروه­ها آسیب­پذیر است همانا (گروه جوان) یك جامعه می­باشند به طوركلی وقتی صحبت از گروه جوانان می­شود مقصود افرادی بین پانزده تا بیست سال است كه گروهی وسیعی از جمعیّت جهان یعنی حدود % 5/8 ازجمعیت كشورهای پیشرفته و %9/10 ازجمعیت كشورهای در حال توسعه را تشكیل می­دهند .

آنچه مسلم است دلایل مصرف سیگار  بسیار پیچیده است و از فرهنگی به فرهنگ دیگر و كشوری به كشور دیگرتفاوت می­كند. تحقیقات متعددی در داخل كشور و از آن جمله در سطح دانشگاه­ها صورت گرفته است كه به نحوی  به علل گرایش به مصرف سیگار و غیره پرداخته­اند و در این زمینه به نتایجی نیز دست یافته­اند امّا همچنان كه ذكر شد گرایش و مصرف سیگار بسته به فرهنگ،مذهب، قومیت، منطقه­ی جغرافیایی، شرایط آب و هوایی، سطح اقتصادی، فرهنگی و علمی نه تنها با خارج از كشور بلكه حتی در داخل كشور ما نیز تفاوت می­كند. به همین خاطر و با توجه به اهمیت موضوع یعنی مصرف سیگار در بین دانشجویان دانشگاه، از آنجایی كه پژوهشی در این خصوص در سطح دانشگاه فردوسی صورت نگرفته بود بر آن شدیم تا با انجام این پژوهش به بررسی مصرف سیگار و مقایسه­ی بهداشت روانی در بین دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری بپردازیم.

1-3.  اهمیت و ضرورت تحقیق:

دانشجویان قشری هستند كه سكانداران آینده­ی هدایت كشور محسوب می­شوند و اگر این قشر عظیم خود دارای زمینه و بستر مناسب برای رشد و تعالی نباشند چه بسا پس از اینكه وارد جامعه و نیروی كار كشور كه شدند با توجه به پیشینه­ی نامناسب خود بسیاری دیگر از اقشار و گروه­­های مختلف جامعه را نیز تحت تأثیر خود قرار داده و از این طریق لطمات جبران ناپذیری به پیكره­ی اجتماع بزنند. برای مثال دانشجویی كه اكنون خود سیگار مصرف می­كند و در آینده نیز قرار باشد معلم شود و به تربیت و تعلیم فرزندان ما بپردازد، چگونه می­تواند مانع از این شود كه الگوی دانش­آموزان خود واقع نشود و از این طریق آن­ها را تحت تأثیر خود قرار ندهد. از اینگونه مثال­ها زیاد می­توان بیان نمود اما آنچه كه مهم است این است كه مسئولان آموزشی و فرهنگی كشور و بخصوص دانشگاه­ها اقدام به آموزش و فرهنگ سازی در این زمینه در سطح كشور و دانشگاه­ها نمایند.

آنچه كه تقریبا همگانی است و در بین جوانان بیشترجامعه­ها دیده می­شود مصرف سیگار به منظور برطرف كردن اضطراب وافسردگی نهفته است. در صورتی كه جوانان به علت نا آگاهی به جای استفاده ازمكانیسم­های دفاعی موجود در از بین بردن ناراحتی­هایشان به دنبال یك راه­حل فوری و معجزه­آسا می­كردند كه اضطراب یا افسردگی خود را برطرف كنند كه معمولا در این گونه موارد به وسیله دوستان همسن و سالشان سیگار به آن­ها معرفی می­گردد به عقیده­ی یكی از متخصصان عادت به مصرف سیگار مانند سایر عادت­ها، عادت نمی­شود مگر با انجام و تامین نیازهای فرد البته باید ذكر كرد كه فقط یك شخصیت فكری مضطرب و یا افسرده نیست كه به مصرف سیگارروی می­آورد بلكه گروه­های دیگر جوانان نیز ممكن است دچار این دام شوند. جوانان به علت اینكه مانند بزرگسالان آمادگی پذیرش و مقابله با مشكلات زندگی را ندارند و برخی از مشكلات عادی برای آنان به صورت شدید و جدّی جلوه و تظاهر می­كند بنابراین دربرابرمشكلات وخطرات احتمالی آسیب پذیرند به ویژه دوران بلوغ كه جوانان دچار مشكلات و بحران­هایی می­گردند. وظیفه­ی بزرگترها ایجاب می­كند كه به طورمنطقی و صحیح با جوانان و مشكلاتشان روبه­رو گردند. متاسفانه والدین یا مربیان آگاهی و اطلاعات اندكی در مورد تحولات روحی دوران بلوغ جوان دارند. لذا به جای برخورد منطقی و درست با مشكل جوانان او را هدف انتقادها وملامت­های خود قرار می­دهند. لذا نمی­توانند آنچنان كه باید و شاید جوان را در برابر مشكلات زندگی و یا ناراحتی­هایش كه ناشی ازدوران بلوغ و احیانا كمبود محبت و عدم درك ازطرف بزرگترها از خانواده و اجتماع فراری شده و به دنبال یك ماده معجزه­گر باشند كه سیگار را می­یابند زیرا جوان می­بیند كه دوستانش نه تنها او را ملامت نمی­كنند بلكه وی را بیشتر و بهتر نیز درك می­كنند لذا هرگونه راه­حلی را كه آنان برای رفع مشكل پیشنهاد كنند بدون هیچ­گونه تامل و تعلقی میپذیرد...........و همه چیز از همین جا شروع می­شود..........ابتدا سیگار..............سپس سیگار همراه حشیش ...........و بالاخره هروئین.

پیشینه مصرف دخانیات به طور تخمینی به حدود ده هزار سال پیش می­رسد.  در چین و یونان باستان، بر اساس نوشته های تاریخ نویسان و آثار حكاكی شده، از تنباكو و توتون به عنوان گیاهی داروئی یاد شده است.

پژوهش­های انجام شده نشان می­دهد كه اكثر معتادان، سیگار مصرف می­كنند و نیز اعتیاد را از سیگار شروع كرده­اند.  بر اساس معیارهای تشخیصی سازمان بهداشت جهانی، سیگار در ردیف مواد اعتیادآور محسوب می­شود.  سیگار، در ورودی اعتیاد، و چراغ سبزی برای سایر اعتیادها است.  مصرف سیگار، نخستین قدم به سوی اعتیاد است. سیگار، زمینه­ساز اعتیاد به سیگار بوده و مادر اعتیاد به سیگار محسوب می­شود.